Prva Glumačka škola u Srbiji, preteča današnjeg Fakulteta dramskih umestnosti, otvorena je 2. januara 1870. godine u Beogradu. Odluka o njenom osnivanju doneta je 16. decembra 1869. godine.
Dok su prvi oblici školovanja u oblasti muzike i likovnih umetnosti (pa čak i oni kontinuirani) sve do formiranja Kraljevine SHS i perioda između dva rata bili rezultat isključivo lične inicijative i privatne organizacije, prvi pokušaji glumačkog školovanja, istina retki i kratkotrajni, bili su, na posredan ili neposredan način, vezani za državu, odnosno za Narodno pozorište kao državnu instituciju.
Više detalja o fomriranju Glumačke škole može se naći i u tekstu „Od glumačke škole do fakulteta“, koji se nalazi na sajtu Fakulteta dramskih umestnosti, a odakle prenosimo delove.
Neposredno po osnivanju Narodnog pozorišta, već krajem 1868. godine, prvi upravnik Jovan Đorđević osniva, kao što je to prethodno učinio i u novosadskom pozorištu, privremenu Pozorišnu školu, kao interni oblik dodatnog obrazovanja za već angažovane glumce pozorišta.
U njoj je Đorđević držao jednom nedeljno predavanja iz „pozorišne nauke“. Ali tek dolaskom Alekse Bačvanskog, kao tada najobrazovanijeg pozorišnog umetnika praktičara, stvoreni su uslovi da se stvori stalna škola, u kojoj će se kroz osmišljen sistem edukacije pripremati novi naraštaji za glumačku profesiju.
Aleksa Bačvanski, prvi srpski glumac sa internacionalnom karijerom, imao je tada već skoro dvadesetogodišnje iskustvo u mađarskom pozorištu. Njemu je u Beogradu, osim velikih obaveza glumca i reditelja, poverena i organizacija i rukovođenje prvom stalnom Pozorišnom školom pri Narodnom pozorištu.
Pre otvaranja Škole, izvršene su obimne i temeljne pripreme. Proučeni su pravilnici pozorišnih škola Beča i Budimpešte, koji su tada bili važni centri evropskog pozorišta, a svakako je Bačvanski i sam imao prilike da upozna rad budimpeštanske škole za dramsku umetnost, koja je osnovana 1864, za vreme njegove mađarske karijere.
Nastavni plan
Uz upoznavanje sa ustrojstvom i nastavnim sadržajima austrougarskih škola i uz neophodna prilagođavanja našim prilikama, izrađena je detaljna skica pravilnika prve beogradske škole, koji odgovara današnjim statutima. Već iz prvog dela ovog pravilnika vidi se da je, iako je škola delovala pri Narodnom pozorištu, ona bila namenjena i drugim pozorištima. Najzanimljiviji je popis predmeta (današnji nastavni plan). On govori o ambiciji da se stvori ozbiljna škola, čiji će učenici biti ne samo tehnički i zanatski obučeni, nego će se razvijati u prave moderne umetnike na zavidnom kulturnom i intelektualnom nivou.
I za današnje uslove impresivno zvuči popis teorijskih predmeta: Teorija dramatske poezije sa istorijom dramatske književnosti domaće i stranske, Teorija pozorišne umetnosti, Istorija pozorišne umetnosti, Srpski jezik i poznavanje stihova, Estetika, Istorija srpskoga naroda i opšta istorija.
Praktični predmeti, pored glumačke interpretacije, odnose se, kao i danas, i na uže glumačke discipline, vezane za glasovni i telesni izraz: Deklamovanje, Igra licem i udovima (mimika i plastika), Tumačenje uloga i čitavih komada i kako ih valja besediti, Mačevanje (kod muških), Pevanje, Igranje i Pantomima.
Ovaj plan je u primeni u izvesnoj meri prilagođavan, pa je u posebne veštine uključeno i jahanje. (Časove iz jahanja davao je Ducman, „štalmajstor“ i štićenik kneza Mihaila. U čuvenoj sceni Posmrtne slave kneza Mihaila, on je na belom konju predstavljao svog ubijenog dobrotvora.)
Vodeći nastavnici bili su, koliko se danas zna, Aleksa Bačvanski (Teorija glume i režija), Jovan Đorđević (Srpska i svetska književnost sa ostvrtom na dramu i pozorište i Istorija) i Jovan Bošković (Srpski jezik i književnost).
Učenici su Bačvanskog zvali njegovim pomađarenim imenom Varhidi, verovatno naglašavajući tako inostranu slavu profesora, a Đorđevića su među sobom zvali „Foter“ (švapski iskvareno od nemačkog „otac“) kako su ga ranije zvali i u novosadskom pozorištu.
Uslovi za upis
Zanimljivi su uslovi koji se traže od kandidata za prijem u školu:
- da ima određene godine; ženske da nisu mlađe od 15, a muški od 18 godina,
- da je dobre prirode za pozornicu,
- da ima zvučan, nepogrešljiv, čist izgovor,
- da je neprekornog ponašanja i dobrog moralnog vladanja,
- da ima toliko školskih znanja koliko se može tražiti od osobe kojoj je 15 ili 18 godina.
Škola je praktično funkcionisala svega nekoliko meseci, odnosno jedan semestar, a njen prekid rada objašnjava se finansijskim razlozima. Iako je ovo objašnjenje sigurno tačno, jer u sličnim institucijama nikad nisu nedostajale finansijske teškoće, moguće je da su se prilikom zatvaranja Škole stekli i neki drugi motivi.
U to vreme, došlo je do jedne od velikih pozorišnih kriza, inače sasvim nepotrebne i izazvane trivijalnim razlozima, u kojoj je buknula omraza i raskol u ansamblu. Ministar Žujović podržao je stranu protivnu upravi pozorišta, i tako je došlo do iznuđene ostavke Grola i Predića. Kao što to često biva u sličnim slučajevima, kada jedni odlaze kao kažnjeni, a drugi dolaze kao pobednici, dolazeća strana verovatno nije imala sluha za inovacije prethodne uprave, pa je kao žrtva takvog odnosa mogla pasti i glumačka škola.
Međutim, već posle nekoliko meseci, posle ostavke ministra Žujovića i dolaska Jaše Prodanovića na funkciju zastupnika ministra, dolazi ponovo do smene uprave i do rehabilitacije, kojom garnitura Grol-Predić ponovo staje na čelo Narodnog pozorišta.
Dodaj Komentar